İlçenin ismi ve geçmişi, Oğuzların Bayat Boyu’na bağlı olan Bozok Türkmenleri ile doğrudan ilişkilendiriliyor.
Boğazlıyanoğulları Oymağından Günümüze
Tarihçi Faruk Sümer’in kaynaklarına göre Boğazlıyan, Dulkadirli Türkmenleri’nin bir kolu olan Boğazlıyanoğulları Oymağı tarafından kuruldu. İlçenin adı da bu oymaktan geliyor. Bugün hala bölgede Boğazlıyanoğulları'nın varlıklarını sürdürdüğü biliniyor.
Bayat Boyu’na Dayanan Köken
Boğazlıyan’ın etnik ve kültürel kökeni, büyük ölçüde Oğuz Türklerinin Bayat Boyu’na dayanıyor. 1402 Ankara Savaşı sonrasında Timur’un, Orta Anadolu’daki Kara Tatarları Orta Asya’ya geri göndermesiyle birlikte bölge boşalmış, bu alanlara ise Bozok Türkmenleri yerleştirilmiş. Bu gelişmeler sonucunda Boğazlıyan, Anadolu’da önemli bir yerleşim merkezi haline gelmiş.
Osmanlı Arşivlerinde Boğazlıyan
Osmanlı döneminde de önemli bir idari merkez olan Boğazlıyan, 1807 yılında Bozok Sancağı’na bağlı bir ilçe olarak kayıtlara geçmiş. Tarihçi Enver Ziya Karal, o yıllarda ilçenin nüfusunun 2.745 olduğunu belirtiliyor. 1892 tarihli Osmanlı salnamelerinde ise Boğazlıyan’ın 113 köye sahip büyük bir ilçe olduğu, kaymakamının ise Osman Efendi olduğu bilgisi yer alıyor.
Milli Şehit Kaymakam Kemal Bey
Boğazlıyan’ın tarihi sadece etnik ve idari yapısıyla değil, aynı zamanda önemli şahsiyetleriyle de öne çıkıyor. Bunlardan en bilineni ise Milli Şehit Kaymakam Kemal Bey’dir. Ermeni Tehciri sırasında görevli olduğu dönemde yargılanan ve haksız yere idama mahkûm edilen Kemal Bey, 10 Nisan 1919’da Beyazıt Meydanı’nda idam edilmişti. Son sözleri “Yaşasın Millet” olan Kaymakam Kemal Bey’e, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından “Milli Şehit” unvanı verilmiş.
