Kültürümüz, ne denli zorlu coğrafyalarda yeşerirse yeşersin, insan ilişkilerini ve karşılıklı saygıyı her zaman merkeze koyan zarif gelenek göreneklerle doludur. “Habe Döndürme” (aslının “Heybe Döndürme” olduğu düşünülen) geleneği, tam da bu zarafetin en güzel örneğidir.
Bu gelenek, sadece nişan merasimlerinin bir adımı değil; yeni kurulan iki aile arasındaki ilişkinin teminatı, eşitliği ve karşılıklı kıymeti ilan etme biçimidir.
Geleneğin isminin kökeni, başlı başına bir kültür ve tarih dersi sunar. Günümüzde lüks paketler ve kargo araçlarıyla taşınan hediyeler, eskiden atlar ve develer üzerindeki nakışlı heybelerle (iki gözlü dokuma çanta) taşınırdı.
Bu durum, bize iki önemli gerçeği gösterir:
Özen ve El Emeği:
Bohçaların konulduğu heybeler, sıradan taşıma araçları değildi. Özenle dokunur, ilmek ilmek nakışlanır ve adeta bir sanat eseri niteliği taşırdı. Verilen hediyeye yüklenen mananın büyüklüğünü, bu taşıyıcıların güzelliği yansıtırdı.
Nişan yolu adı altında erkek evinden kız evine giden heybenin, belli bir süre sonra içi boş dönmezdi. Kız evi de, damat ve ailesi için hazırladığı hediyeleri doldurarak heybeyi geri gönderir, yani “döndürürdü.”
İşte bu döngüsel hareket, ismin de kaynağıdır: Heybenin boş gitmeyip, dolusuyla geri gelmesi.
Habe döndürmenin anlamı, maddi değeri aşar. Nişan bohçası hazırlanırken erkek tarafı sadece geline değil, gelinin anne, baba, kardeş gibi tüm aile fertlerine hediyeler hazırlayarak, onlara duyduğu saygıyı ve kendilerini aile olarak kabul ettiğini gösterir.
Kız tarafının bu jesti aynı titizlikle ve özenle karşılık vermesi ise, bu saygının alındığını ve yeni aileye aynı düzeyde değer ve itibar gösterildiğini simgeler
Bu karşılıklı hediyeleşme, iki ailenin başlangıçtaki mesafesini kısaltır, akrabalık duygularını pekiştirir.
Kültürel Miras: Geleneği yaşatmak, genç nesillere sadece bir nişan âdeti değil, aynı zamanda aile büyüklerine hürmet etmeyi, misafirperverliği ve ince düşünceli olmayı da aktarmaktır.
“Habe Döndürme,” Anadolu irfanının hediyeleşme sanatını nasıl bir sosyal sözleşmeye dönüştürdüğünün kanıtıdır. Bu gelenek, bize, “aldığın değeri, daha fazlasıyla geri ver” ilkesini fısıldar. Bugün modern kutular ve arabalarla taşınsa da, o eski nakışlı heybelerin ruhu; saygıyı, eşitliği ve birbirine sahip çıkma sözünü taşımaya devam etmektedir. Bu, Yozgat’tan günümüze uzanan en zarif iletişim sanatıdır. Herşey güzel gönlünce olsun.
Saygı hürmetlerimle