Yozgat’ın tarihi kökeni, Oğuz Türklerinin Bozok koluna dayanmaktadır. Anadolu’ya yapılan Türkmen göçleriyle birlikte bu bölgeye yerleşen Oğuz boyları, yöreyi uzun yıllar “Bozok” adıyla anmıştır. Nitekim Osmanlı ve erken Cumhuriyet dönemine ait birçok belgede bölgenin adı Bozok Sancağı olarak geçmektedir.
YOZGAT ADI NE ZAMAN ORTAYA ÇIKTI?
1800’lü yıllara gelindiğinde “Bozok” isminin yanı sıra “Yozgat” adının da kullanılmaya başlandığı görülmektedir. Ancak Yozgat isminin kesin kökeniyle ilgili net ve bilimsel bir belge bulunmamakta, bu konuda halk arasında anlatılan çeşitli rivayetler öne çıkmaktadır.
“YÜZ KAT” RİVAYETİ
Yozgat adının kökenine dair en bilinen rivayetlerden biri, şehrin coğrafi yapısına dayanmaktadır. Rivayete göre Yozgat, Saray Köyü’nden itibaren kat kat yükselen bir yerleşim alanına sahiptir. Bu yükselti ve rakım nedeniyle bölgeye önce “Yüz Kat” denilmiş, zamanla bu ifade halk dilinde değişerek “Yozgat” halini almıştır.
HIZIR (AS) VE “YOZ-KAT” RİVAYETİ
Bir diğer yaygın rivayet ise daha çok efsanevi ve manevi bir anlatıya dayanır. Söylentiye göre, bölgenin ileri gelenlerinden Aşiret Reisi Ömer Cabbar Ağa, yüzündeki çopurluk nedeniyle halk arasında Çopur veya Çapar Koca olarak anılmaktadır.
Bir gün yaylada sürülerini otlatırken karşısına Hızır (AS) çıkar ve ondan süt ister. Cabbar Ağa, misafirine büyük bir gönül hoşluğuyla süt ikram eder. Hızır (AS) bu ikramdan memnun kalarak şu duayı eder:
“Çobanoğlu, yozuna yoz katılsın, memleketinin adı Yoz-Kat olsun.”
Bu sözden sonra kaybolduğu anlatılır. Rivayete göre “Yoz-Kat” ifadesi zamanla söylene söylene Yozgat ismini almıştır.
CUMHURİYET DÖNEMİNDE İSİM TARTIŞMASI
Yozgat’ın adı, Cumhuriyet’in ilk yıllarında da tartışma konusu olmuştur.
Birinci Büyük Millet Meclisi’nde Kütahya Mebusu Cemil Bey tarafından verilen bir takrir ile şehrin adı yeniden Bozok olarak değiştirilmiştir.
Ancak bu karar uzun süre yürürlükte kalmamış;
23 Haziran 1927 tarihinde, Bozok Mebusu Süleyman Sırrı (İçöz) Bey ve arkadaşlarının verdiği takrirle ilin adı yeniden Yozgat olarak kabul edilmiştir.
YOZGAT ADI TARİH VE KÜLTÜRÜN BİR YANSIMASI
Her ne kadar Yozgat adının kökeni hakkında kesin ve tek bir kaynak bulunmasa da, şehrin hem Bozok Türkleriyle olan bağı, hem de halk kültüründe yer eden rivayetler, Yozgat’ın derin tarihî ve kültürel geçmişini ortaya koymaktadır.
Yozgat; adıyla, hikâyesiyle ve Bozok mirasıyla Anadolu’nun kadim Türk şehirlerinden biri olmayı sürdürmektedir.
