Yozgat’ın tarihsel geçmişine bakıldığında, şehir ilk olarak Bozok adıyla biliniyordu. Peki, neden Bozok? Bunun cevabı, bölgenin ilk sakinlerinden olan Oğuz Türkleri’ne dayanıyor. Oğuzların Bozok koluna mensup Türkmenler, bu bölgeye yerleşmiş ve zamanla bu topraklar Bozok adıyla anılmaya başlanmış. Ancak, 19. yüzyıla gelindiğinde Yozgat adı da halk arasında kullanılmaya başlanmış.
Yozgat İsminin Kökeni
Yozgat isminin kaynağına dair pek çok rivayet bulunuyor. Bir söylentiye göre, eski Türkçede 'yoz' kelimesi "boz toprak" anlamına geliyor. 'Kat' ise "katman" demek olup, bu bağlamda Yozgat isminin anlamı "toprağın bol olsun" şeklinde yorumlanabiliyor. Bir diğer rivayete göre ise, Yozgat’ın isminin temeli, şehirdeki coğrafi yapıya dayanır. Saray Köyü'nden başlayarak, bölge kat kat yükselen bir arazi yapısına sahipti ve bu nedenle önce "Yüz Kat" denilmiş, zamanla dildeki değişimle birlikte bu isim "Yozgat" olarak telaffuz edilmeye başlandı.
Hızır’ın 'Yozuna Yoz Katılsın' Duası
Yozgat’ın ismiyle ilgili en ilginç rivayetlerden biri, Aşiret Reisi Ömer Cabbar Ağa ile Hızır (AS) arasında geçtiği söylenen bir olaya dayanır. Rivayete göre, Ömer Cabbar Ağa bir yaz günü sürülerini yaylakta otlatırken Hızır (AS) karşısına çıkmış ve Ağa’dan içmek için süt istemiş. Ömer Ağa misafirine içtenlikle ikramda bulunmuş, Hızır ise sütü içtikten sonra ona teşekkür etmiş ve şöyle demiş: “Çobanoğlu, yozuna yoz katılsın, memleketinin adı Yoz-Kat olsun.” Bu sözler, zamanla halk arasında Yozgat ismiyle anılmaya başlanmış.
Yozgat’ın İsminin Resmi Geçişi
Yozgat’ın adı, Cumhuriyet’in ilk yıllarında resmi belgelerde de değişiklik gösteriyor. 1920'li yıllarda, Birinci Meclis döneminde Kütahya Mebusu Cemil Bey'in önerisiyle Yozgat, kısa bir süreliğine eski adı "Bozok" olarak yeniden adlandırılmış. Ancak, 1927 yılında Bozok Mebusu Süleyman Sırrı Bey’in girişimiyle tekrar Yozgat ismine dönülmüş.
Tarih boyunca çeşitli rivayetlere, söylentilere ve halk arasında farklı söylemlerle evrilmiş bir isim. Şehrin adı ne olursa olsun, bu toprakların derin tarihi ve kendine özgü kültürü, Yozgat’ı Anadolu’nun önemli şehirlerinden biri yapıyor.