Yozgat’ta yüzyıllardır süregelen bir sosyo-ekonomik gerçek bugün de değişmedi. Erkeklerin geçim kaygısıyla gurbete gitmesi, köy yaşamında kadını hem evin reisi hem de üretimin temel gücü haline getiriyor. Tarımda kadın emeğinin görünmeyen ama belirleyici rolü, geçmişte olduğu gibi günümüzde de kırsal ekonominin omurgasını oluşturuyor.
Yozgat’ın köylerinde erkekler, evlendikten sonra hem ailelerinin geçimini sağlamak hem de tarla işlerini yürütmekle yükümlü. Ancak kısıtlı iş olanakları nedeniyle çoğu erkek, şehir merkezlerine veya yurtdışına giderek çalışmak zorunda kalıyor. Geride kalan kadınlar ise hem evin idaresini hem de tarımsal üretimi üstleniyor.
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) “tarımın feminizasyonu” olarak tanımladığı bu süreç, kadın emeğinin kırsal üretimdeki ağırlığını açıkça gösteriyor. Tarımsal üretime erkeklerden daha fazla katkı sunmalarına rağmen kadınların bu emeği çoğu zaman görünmez kalıyor, resmi istatistiklere yansımıyor.
Kadın hem anne hem üretici hem yönetici
2016 yılında Yozgat’ın kırsal bölgelerinde yapılan araştırmalar, köy kadınlarının yarısından fazlasının eşlerinin il dışı veya yurtdışında çalıştığını ortaya koydu. Bu durum, kadınları aile içinde çok yönlü roller üstlenmeye zorluyor.
Kadınlar bir yandan çocuklarına annelik ederken, diğer yandan evin reisi ve üretici kimliğiyle tarlada çalışıyor. Kocasının ailesi yaşlıysa ya da erkek kardeşleri de gurbetteyse, tüm sorumluluk kadına kalıyor.
Yıllar boyunca süren bu döngü, kadınların kırsal alandaki statüsünü güçlendirirken, sosyal ve ekonomik yüklerini de artırıyor.
Göç zinciri 1950’lerde başladı, bugün de sürüyor
Türkiye genelinde kırsaldan kente göç hareketi 1950’li yıllarda başladı. Sanayileşme ve kentleşme süreciyle birlikte Yozgat gibi tarım ağırlıklı bölgelerde iş gücü kısıtlı kaldı. Köylerde geçim kaynakları daralınca erkekler mevsimlik veya kalıcı işlerde çalışmak üzere şehirlere yöneldi.
1970’lerden itibaren köy kadınları da kente göçün getirdiği değişimlere uyum sağlamaya başladı. Kentte yaşam koşullarının daha konforlu olması, kadınların toplumsal rolleri ve beklentilerini de dönüştürdü.
Yozgat’ta kadın emeği görünmeyen bir güç
Bugün Yozgat kırsalında tarımsal faaliyetlerin büyük bölümü hâlâ kadın emeğiyle yürütülüyor. Kadınlar hem üretimde hem de aile yönetiminde söz sahibi olurken, çoğu zaman yaptıkları işin ekonomik karşılığını alamıyor.
Kırsalda erkeklerin gurbette olduğu bu düzende, kadınlar “görünmeyen emek”le Yozgat’ın tarımsal belleğini yaşatmaya devam ediyor.