Veteriner hekimlik alanında uzun yıllardır tartışılan Activate ilacı, hayvan sağlığında önemli bir rol oynamış bir mineral takviyesidir. İçeriğinde bakır glukonat, sodyum selenit, manganez glukonat ve çinko glukonat gibi hayati mineralleri barındıran bu enjeksiyonluk çözelti, çiftlik hayvanlarından evcil dostlara kadar geniş bir yelpazede kullanıma sunulmuştur. Özellikle mineral eksikliklerinin yol açtığı sağlık sorunlarını hedefleyen Activate, dişi hayvanlarda döllenme güçlüklerini önleme ve yavru gelişimini destekleme gibi faydalarıyla veterinerlerin sıkça başvurduğu bir ürün olmuştur. Ancak, son dönemde "Activate ilacı neden yasaklandı?" sorusu, hem hayvan sahipleri hem de sektör profesyonelleri arasında merak uyandırmakta.
Activate İlacının Kökeni ve Hayvan Sağlığındaki Rolü
Activate ilacı, 2000'li yılların başından itibaren veteriner farmakolojisinde bir dönüm noktası olarak kabul edilmiştir. Her mililitresinde 2.5 mg bakıra denk bakır glukonat, 1.25 mg sodyum selenit, 5 mg manganeze denk manganez glukonat ve 5 mg çinkoya denk çinko glukonat içeren bu mavimsi steril çözelti, hayvanların doğal beslenme yetersizliklerini telafi etmek üzere tasarlanmıştır. Özellikle endüstriyel hayvancılığın yaygınlaştığı dönemlerde, yemlerdeki mineral dengesizlikleri sıkça karşılaşılan bir sorun haline gelmişti. Bakır eksikliği kemik deformitelerine, çinko yetersizliği deri hastalıklarına ve bağışıklık zayıflığına yol açarken; selenyum eksikliği ise kas distrofisi ve ani ölümlere neden olabiliyordu. Activate, bu mineralleri organik formda sunarak emilim oranını artırıyor ve hayvanların metabolizmasını optimize ediyordu.
Uygulama alanı bakımından, Activate sığır, buzağı, koyun, kuzu, keçi, oğlak, at ve tay gibi türlerde mineral eksikliklerini tedavi etmek için geliştirilmiştir. Dişi hayvanlarda güç döl tutma vakalarını ele alarak döllenme oranlarını %20-30 oranında iyileştirebildiği klinik çalışmalarda gösterilmiştir. Gebelik döneminde embriyonik ölümleri önleme, yavru gelişimini destekleme ve abortus riskini azaltma gibi faydaları, Activate'i çiftlik sahipleri için vazgeçilmez kılmıştı. Erkek hayvanlarda infertiliteyi giderme, nakil stresini yönetme ve bağışıklık sistemini güçlendirme gibi ek endikasyonları da cabası. Örneğin, genç buzağılarda büyüme bozukluklarını düzelterek süt verimini artıran bu ilaç, spor atlarında fiziksel performansı yükseltmek için bile tercih ediliyordu. Veteriner hekimler, ilacı boyun bölgesinden kas içi enjeksiyon yoluyla, her 40 kg canlı ağırlık başına 1 ml dozunda uyguluyor; selenyum duyarlılığı olan hayvanlarda ise dozu azaltarak güvenliği maksimize ediyordu.
Bu devrimci tedavi yaklaşımı, Activate'i "hayvan sağlığında çığır açan bir kalkan" olarak konumlandırmıştı. Çiftliklerdeki mineral takviyesi maliyetlerini düşürürken, hayvan refahını önemli ölçüde yükseltiyordu. Ancak, bu parlak tablonun gölgesinde, kullanım sonrası raporlanan bazı sorunlar ve spekülatif yasak iddiaları, ilacın geleceğini belirsizleştirdi.
Yasaklanma İddialarının Perde Arkası: Gerçek mi, Yanlış Bilgi mi?
Activate ilacının "yasaklandığı" yönündeki iddialar, özellikle 2010'lu yıllardan itibaren sosyal medyada ve veteriner forumlarında yayılmaya başladı. Peki, bu hayati mineral takviyesinin gerçekten yasaklandığı doğru mu? Araştırmalarımız, konunun iki farklı boyutu olduğunu ortaya koyuyor: Bir yanda insan tıbbında kullanılan salbutamol bazlı bir "Activate" varyantının ciddi yan etkiler nedeniyle Avrupa İlaç Ajansı (EMA) tarafından 24 Eylül 2010 tarihinde yasaklanması; diğer yanda ise veteriner mineral formülasyonunun hâlâ piyasada mevcut ve onaylı oluşu.
Salbutamol içeren insan versiyonu, astım ve KOAH tedavilerinde bronkodilatör olarak kullanılıyordu. Ancak, EMA'nın bilimsel raporlarında tromboemboli, miyokard enfarktüsü, pulmoner emboli ve inme gibi kardiyovasküler risklerin belirgin şekilde arttığı tespit edildi. Doz kontrolünün zorluğu ve beklenenden düşük tedavi etkinliği, ilacın hem Avrupa'da hem de Türkiye'de piyasadan çekilmesine yol açtı. Bu yasak, veteriner camiasında da yankı buldu çünkü isim benzerliği nedeniyle mineral takviyesiyle karıştırılıyordu. Nitekim, bazı haber kaynaklarında bu iki ürünün iç içe geçirilerek "Activate veteriner ilacı yasaklandı" şeklinde yanıltıcı başlıklar atıldı.
Veteriner Activate'si için ise durum farklı. Alke İlaç gibi firmalar tarafından üretilen mineral enjeksiyonu, Tarım ve Orman Bakanlığı onaylı olup hâlâ veteriner eczanelerinde satılmaktadır. Yasak iddiaları, büyük ölçüde isim karmaşasından kaynaklanıyor. Örneğin, 2023-2025 arası yayınlanan bazı makalelerde, mineral formülün "toplatıldığı" öne sürülse de resmi bir geri çağırma kararı yok. Aksine, ilaç kalıntı arınma süresi (i.k.a.s.) et ve süt için sıfır gün olarak belirlenmiş, yani gıda zincirine güvenli bir şekilde entegre edilebiliyor. Bu perde arkası, veteriner hekimlerin ilacı reçeteli olarak yazmaya devam etmesini açıklıyor: Yanlış bilgi yayılımı, gerçek bir yasaklama değil.