Yozgat kamuoyunda uzun süredir tartışılan ve nesilden nesile aktarılan bir iddia var: Atatürk'ün Yozgat'ı, Çapanoğlu İsyanı nedeniyle cezalandırdığı ve bu yüzden şehirde 50 yıl boyunca yatırım yapılmadığı öne sürülüyor. Ancak hem tarihi kayıtlar hem de yerel hafızadaki tanıklıklar, bu iddiayı doğrulayacak somut bir belge ya da kanıt ortaya koymuyor.
Mustafa Kemal Atatürk, Cumhuriyet’in ilanından sonra 1924 ve 1934 yıllarında iki kez Yozgat’ı ziyaret etti. Bu ziyaretlerde, halkın Atatürk’e ilgisiz ya da olumsuz davrandığına dair herhangi bir kayıt bulunmuyor. Aksine, dönemin gazeteleri ve arşiv belgeleri, Atatürk’ün şehirde coşkuyla karşılandığını ve herhangi bir protestoyla karşılaşmadığını gösteriyor.
Yozgatlılarla yapılan sözlü tarih görüşmelerinde de, şehir halkının Atatürk’ü saygıyla karşıladığı, bahsi geçen "soğuk karşılama" iddiasının gerçekle ilgisinin bulunmadığı ifade ediliyor.
Yatırım Yapılmaması Bir Ceza mıydı?
Atatürk’ün Yozgat’a yönelik herhangi bir cezalandırma kararı aldığına dair ne resmî bir belge ne de güvenilir bir tanıklık bulunuyor. Bununla birlikte, 1920’li ve 30’lu yıllar, Türkiye genelinde kıt kaynakların, sınırlı ekonomik imkânların ve yeniden yapılanma sürecinin yaşandığı zorlu bir dönemdi. Bu nedenle, sadece Yozgat değil, pek çok şehir yatırım açısından geri planda kalmış olabilir.
Benzer İddialar Başka Şehirlerde de Mevcut
Yozgat yalnız değil. Aynı iddialar Türkiye'nin birçok şehri için de dile getiriliyor. Konya, Kırşehir, Bilecik, Tunceli, Rize, Düzce, Kütahya, Maraş ve Bursa gibi iller ile Zile ve Menemen gibi ilçeler için de “cezalı şehir” söylemleri halk arasında yaygın.
Örneğin, Konya’daki Delibaş Mehmet isyanı nedeniyle Atatürk’ün bu şehri cezalandırdığı iddiası da benzer şekilde gündeme geliyor. Hatta Ankara'daki Atatürk Anıtı’nın sırtının Konya’ya dönük olması bile bu iddiaya delil olarak gösteriliyor. Ancak bu yorumlar, ciddi bir tarihsel temele dayanmıyor.
Ayrıca, “Atatürk Trabzon’un etrafını telle çevirin dedi” şeklindeki uydurma bir sözün de zamanla halk arasında gerçek sanılarak paylaşıldığı biliniyor.
Yozgat’a Gerçekten Yatırım Yapılmadı mı?
Tarihî süreç içinde Yozgat’ın bazı dönemlerde yatırım konusunda geri planda kaldığı görülse de, bunun doğrudan Atatürk’ün şahsi kararıyla ve bir cezalandırma amacıyla yapıldığına dair kanıt yok. Şehir planlaması, nüfus yoğunluğu, ekonomik öncelikler ve ulaşım hatları gibi pek çok etken yatırım dağılımını etkileyen faktörler arasında yer alıyor.
Cumhuriyet’in erken döneminde, öncelik liman şehirleri, demiryolu hatları üzerindeki merkezler ve sanayi bölgelerine verildi. Bu bağlamda Yozgat gibi İç Anadolu’nun bazı şehirleri yatırımlarda daha geri sırada yer almış olabilir, ancak bu bir yaptırımdan çok stratejik önceliklendirme olarak değerlendirilebilir.
Efsaneler Yerine Belgeler Konuşmalı
Uzmanlar, bu tür şehir efsanelerinin toplumsal hafızada güçlü bir yer edinmesine rağmen, tarih yazımında belgelere dayanmayan iddiaların dikkate alınmaması gerektiğini vurguluyor. Atatürk’ün Yozgat halkına ya da herhangi bir şehre karşı kişisel kırgınlıkla hareket ettiğine dair güvenilir hiçbir kayıt yok.
Cezalı Şehir Efsanesi Gerçek Dışı
Yozgat’ın Atatürk tarafından cezalandırıldığı iddiası, tarihî belgelerle desteklenemeyen, halk arasında dolaşan popüler bir söylenti olmanın ötesine geçemiyor. Türkiye'nin modernleşme sürecinde yaşadığı ekonomik ve idari sıkıntılar, bazı şehirlerin geç kalkınmasına neden olmuş olabilir. Ancak bu durumun siyasi bir yaptırım olduğu iddiası, bugün için tarihsel bir gerçeklik taşımıyor.