Bu dönem, yaklaşık M.Ö. 9000 ile 3000 yılları arasında yer almaktadır. Neolitik Çağ, Ortataş Devri ile Tunç Devri arasında bir arkeolojik dönemi ifade eder.
Bitlis ve çevresinin yazılı tarih öncesi dönemi, arkeolojik buluntuların azlığı ve kapsamlı çalışmaların eksikliği nedeniyle büyük ölçüde belirsizdir. Ancak, Süphan ve Nemrut dağlarındaki obsidyen (doğal cam) yatakları, bölgenin Neolitik döneme kadar uzanan bir tarihe sahip olduğuna işaret eder. Bu doğal camın, çevredeki yerleşim yerlerinde alet yapımında kullanıldığı düşünülmektedir.
Ticaret yolları Bitlis'ten geçiyordu
Bitlis'in stratejik konumu, tarihi ticaret yollarının buradan geçtiğini göstermektedir. Van Gölü'nün doğusundan başlayıp Diyarbakır'a kadar uzanan bu yollar, Bitlis'in tarih boyunca önemli bir ticaret ve yerleşim merkezi olduğunu kanıtlar niteliktedir.
Bitlis'in isminin kökeni kesin olarak bilinmemekle birlikte, tarih boyunca çeşitli isimlerle anıldığı bilinmektedir. Asurlular döneminde Bit-Liz, Persler ve Yunanlılar tarafından Bad-Lis veya Bad-Lais, Bizanslılar tarafından Bal-Lais-on, Araplar tarafından Bad-Lis ve Ermeniler tarafından Pageş veya Pagişi olarak bilinmiştir. Asur dilinde "Bit" kelimesinin yurt, "Bet" kelimesinin ise kale anlamına geldiği ve Bit-Liz'in "Liz'in Yurdu", Bet-Lis'in ise "Liz'in Kalesi" anlamına geldiği düşünülmektedir.
Bedlis veya Leis İsmi Nerden Geliyor
Bitlis'in tarihi, Büyük İskender'in M.Ö. 336 yılında Makedonya kralı olarak geçmesi ve sonrasında Hindistan'a yaptığı seferle de bağlantılıdır. İskender, Bitlis çevresindeki su kaynaklarının şifalı olduğunu keşfettiği ve bu bölgede bir süre konakladığı rivayet edilir. Bu süre zarfında, Bitlis'in suyunun İskender'in hastalığına iyi geldiği ve bu nedenle şehre Bedlis veya Leis ismindeki bir komutanının adının verildiği söylenir.
I. Dünya Savaşı sırasında Bitlis, önemli bir çatışma bölgesi olmuştur. Rus Çarlığı ve Ermeni İntikam Tugayları tarafından işgal edilen şehir, Mustafa Kemal Atatürk'ün komutasındaki Türk kuvvetleri tarafından kurtarılmıştır. Bitlis'in kurtuluşu, Türk milli mücadelesinin önemli bir aşamasını temsil eder ve şehir, Anadolu'da işgal edilen vilayetler içinde bağımsızlığına kavuşan ilk şehir olarak tarihe geçmiştir.
Bitlis'in tarihi, böylece hem eski uygarlıkların izlerini taşıyan zengin bir geçmişe hem de modern Türkiye'nin kuruluş sürecindeki önemli olaylara tanıklık etmiş bir şehir olarak öne çıkmaktadır.