Tescil numarası 281 olan bu peynir, Yozgat Belediye Başkanlığı tarafından başvuru yapılarak korunmaya alınmıştır. Tescil başvurusu ise 14 Mart 2011 tarihinde gerçekleştirilmiştir.
Yozgat Çanak Peyniri, Yozgat merkez ve ilçelerinin doğal bitki örtüsü ve temiz su kaynaklarıyla beslenen koyun, keçi ve ineklerden elde edilen sütlerden üretilir. Özelliği az olgun ve yarım yağlı olmasıdır. Peynir, adını üretiminde kullanılan topraktan yapılmış çanaklardan alır ve bu çanaklar içerisine basıldıktan sonra kuma gömülerek olgunlaştırılır.
Her aile ya kendi sütünü kullanır ya da birkaç aile bir araya gelerek “süt evi yöntemi” ile üretim gerçekleştirir. Üretimde ev yapımı maya kullanılır ve peynirin lezzeti bu geleneksel yöntem sayesinde korunur.
Geleneksel Üretim Metodu
Yozgat Çanak Peyniri üretimi tamamen geleneksel yöntemlerle yapılmaktadır. Sütler elle sağılır ve süzme işlemi sırasında ısıtılmaz. Mayalanan süt, bez torbalara konularak süzülür ve taş baskısı uygulanır. Tuzlama işlemi sırasında kaya tuzu kullanılır ve ikinci baskıya “tercan”, “tecin” veya “bastırık” denir.
Peynir çanaklara basıldıktan sonra serin ve hafif nemli ortamlarda 4 ay boyunca olgunlaştırılır. Olgunlaşma sürecinde çanaklar kum içine gömülerek peynirin karakteristik lezzeti ve dayanıklılığı sağlanır.
Özel Çanaklar ve Ev Mayası
Peynirin karakterini belirleyen en önemli unsurlardan biri yeşilimsi renkteki toprak çanaklardır. Bu çanaklar, peynirin bozulmasını engeller ve lezzetini artırır.
Kullanılan ev mayası, geviş getiren hayvanların şirdenlerinden elde edilir. Maya hazırlanırken şirdenler tuzlanıp kurutulur ve içine şeker, incir, yumurta, yarma ve keçiboynuzu eklenir. Bu yöntem Yozgat Çanak Peyniri’ne eşsiz bir tat verir.
Coğrafi Sınır ve Üretim Alanı
Yozgat Çanak Peyniri, yalnızca Yozgat il sınırları içinde üretilir ve işlenir. Bu sayede peynirin özgün karakteri korunur ve tescil edilen coğrafi işaretin gereklilikleri yerine getirilir.