Amerikalı gazeteci Clarence K. Streit’in 1920 yılında gerçekleştirdiği Anadolu ziyareti sonrası kaleme aldığı “Bilinmeyen Türkler” (The Unknown Turks) adlı kitabında yer alan çarpıcı ifadeler, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında başkent seçimi sürecine ışık tutuyor. Streit’in Atatürk ile yaptığı söyleşide, Yozgat’ın da başkent adayı olarak ciddi şekilde değerlendirildiği ortaya çıkıyor.
Streit’in aktardığına göre Atatürk, başkent tartışmaları sırasında İstanbul’un tarihî önemini kabul etmekle birlikte, yeni yönetimin güvenliğinin Anadolu’nun iç kesimlerinde daha iyi sağlanabileceğini vurguluyor. Atatürk şu sözlerle o dönemdeki düşünceyi ifade ediyor:
“İstanbul elbette geleneksel başşehrimiz ve bu şekilde de devam etmeli. Fakat bu savaşta edindiğimiz bir deneyim bize ders oldu. Saltanat ve halifelik İstanbul’da kalacaktır ama gerçek hükümet, Millet Meclisi ve kabine, burada Anadolu’da İstanbul’dan daha iyi korunacağı için memleketin merkezinde olacaktır.”
Yozgat, Sivas ve Kayseri gündemdeydi
Atatürk’ün açıklamalarına göre başkent olacak şehir henüz kesinleşmemişti. Ancak Anadolu’nun güvenli ve stratejik konumlu bölgeleri başkent adayları arasında yer aldı. Bu konuda yaptığı değerlendirme şöyle:
“Mesele için varılmadı ama tartışılıyor. Kayseri, Sivas ve Yozgat’ı olası yerler olarak düşünüyoruz. Bu merkezi bölgeyi araştırıp en iyi başşehir bölgesini bulması için bir komisyon göndereceğiz. Bol bol ağacı ve bir akarsuyu olmalı, kısacası doğal güzelliği…”
Yozgat’ın başkent olma ihtimali neden değerlendirildi?
Yozgat’ın Cumhuriyetin ilk yıllarında başkent adayı olarak değerlendirilmesinin arkasında hem coğrafi hem stratejik nedenler bulunuyordu. Anadolu’nun tam kalbinde yer alması, demografik yapısı, ulaşım yollarına yakınlığı ve doğal kaynaklara sahip olması, Atatürk’ün bu kenti değerlendirmeye almasına yol açtı. Ayrıca Yozgat’ın güvenlik açısından İstanbul’a göre daha korunaklı bir yapıya sahip olması da bu düşünceyi güçlendirdi.
Tarihin bilinmeyen sayfası: Alternatif bir başkent mümkün müydü?
Bugün Türkiye'nin başkenti Ankara olsa da, Atatürk’ün başkent seçimi sürecinde birçok farklı ili değerlendirmesi, tarihin akışında küçük kararların ne denli büyük etkiler yaratabileceğini gösteriyor. Eğer Yozgat başkent olarak seçilseydi, Türkiye'nin idari yapısı, şehirleşme planı ve ekonomik merkezi bambaşka bir yönde gelişebilirdi.