Tarihte derin etkiler bırakan liderlerden biri olan Olcaytu Han, İlhanlı Devleti’nin sekizinci hükümdarı olarak özellikle dini tercihi ve siyasi stratejileriyle öne çıktı. Moğol kökenli bir hükümdar olan Olcaytu Han, sadece bir savaşçı değil, aynı zamanda kültürel ve mimari eserler bırakan bir inşa edici olarak da hatırlanıyor. Peki, Olcaytu Han kimdir, nasıl öldü, hangi dine inanıyordu ve Türk müydü?
Olcaytu Han, 24 Mart 1282’de dünyaya geldi. İlhanlı Devleti'nin kurucusu Hülagû Han’ın soyundan gelen Olcaytu, babası Argun Han ve annesi Uruk Hatun’un oğludur. 1304 yılında tahta çıkan Olcaytu, 1316 yılına kadar 12 yıl boyunca İlhanlı tahtında kaldı. Kardeşi Gazan Han’ın ölümünün ardından tahta geçen Olcaytu, ülke içinde siyasi birliği sağlama çabaları ve dış politikadaki aktif hamleleriyle dikkat çekti.
Olcaytu Han Türk müydü?
Olcaytu Han, etnik olarak Moğol kökenlidir. Ancak İlhanlı Devleti zamanla Türk ve İran kültürlerinden önemli ölçüde etkilenmiştir. Yönetim dili, mimari anlayış ve devlet yapısı bu kültürlerin izlerini taşır. Olcaytu Han da bu çok kültürlü ortamda yetişmiş, hem Moğol hem de bölgesel kültürlere aşina bir lider olmuştur.
Olcaytu Han’ın hayatındaki en dikkat çeken unsurlardan biri dini tercihidir. Çocukluk döneminde Budist olarak yetiştirilen Olcaytu, daha sonra Hristiyanlık ve Sünni İslam’a da ilgi duymuştur. Ancak 1309 yılında Şii İslam’ı kabul etmiş ve bu mezhebi devletin resmi dini haline getirmiştir. Bu karar, özellikle Sünni çoğunluğun yaşadığı bölgelerde tepkiyle karşılanmış olsa da, İran coğrafyasında Şiiliğin yayılmasında büyük rol oynamıştır.
Olcaytu'nun Şiiliği benimsemesi, İlhanlı Devleti tarihinde bir ilkti ve İran’da Şii geleneklerinin kökleşmesine öncülük etti. Bu politika, Memlükler ve Altın Orda gibi Sünni İslam’ı benimseyen devletlerle diplomatik gerilimlere neden oldu.
Olcaytu Han Nasıl Öldü? Kim Öldürdü?
Olcaytu Han, 16 Aralık 1316’da Sultaniye şehrinde hayatını kaybetti. Ölüm nedeni kesin olarak bilinmemekle birlikte, bazı kaynaklarda zehirlenme şüphesi dile getirilmiştir. Ancak bu iddialar tarihçiler arasında netlik kazanmamıştır. Ölümünün ardından yerine geçen oğlu Ebu Said Bahadır Han, babasının izinden gitmeye çalıştıysa da, İlhanlı Devleti zamanla gücünü kaybetmeye başlamıştır.
Olcaytu Han, sadece siyasi değil kültürel açıdan da önemli izler bıraktı. Başkent olarak inşa ettirdiği Sultaniye, onun döneminde bir kültür ve ticaret merkezi haline geldi. En önemli eseri ise Zencan’da bulunan ve İslam mimarisinin şaheserlerinden biri sayılan Olcaytu Türbesi (Sultaniye Kubbesi)’dir. Bu türbe, günümüzde UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer almakta ve onun adını yaşatmaya devam etmektedir.
Olcaytu Han, İlhanlı Devleti’nin en etkili hükümdarlarından biri olarak tarihe geçti. Din değiştirmesi, Şii İslam’ı resmileştirmesi ve kültürel inşa faaliyetleri ile sadece kendi dönemini değil, sonraki yüzyılları da etkilemiştir. Ölümüyle birlikte İlhanlı Devleti zayıflamaya başlasa da, onun bıraktığı mimari ve dini miras bugün hâlâ ayakta durmaktadır.