Köy, hem Osmanlı arşivlerinde geçen belgeleri hem de kültürel mirasıyla Yozgat tarihinin önemli duraklarından biri.
Yozgat Merkeze bağlı Fakıbeyli Köyü, adını büyük olasılıkla 16. yüzyıldan önce yaşamış bir Türkmen beyinden alıyor.
“Fakı” kelimesi, Arapça kökenli “fakih” sözcüğünden türemiş olup, “din bilgini” veya “hoca” anlamına geliyor. Yozgat yöresinde bu tabire birçok yerleşim adında rastlanıyor: Yenifakılı, Karafakılı, Cumafakılı gibi. Ancak Fakıbeyli’nin farkı, “fakı” sözcüğünün “bey” unvanıyla birleşmesinde yatıyor. Bu durum, köye ismini veren kişinin “Fakı Bey” adlı bir Türkmen lideri olma ihtimalini güçlendiriyor.
Osmanlı Döneminden Belgeli Tarih
Köyün geçmişiyle ilgili en dikkat çekici belgelerden biri, 1859 yılına ait bir dilekçedir. Bu belgede köylüler, susuzluk sıkıntısından bahsederek, altı bin kuruş harcanarak köye su getirilmesi için destek talep etmiştir.
Padişah Abdülmecid, bu talebi kabul etmiş; masrafın yarısının hazine tarafından karşılanmasına karar vermiştir. Bu karar, 6 Aralık 1839 tarihinde onaylanmış ve köyün altyapı gelişiminde dönüm noktası olmuştur.
Edebiyat ve Kültürel Miras
Fakıbeyli, sadece tarihiyle değil, edebi mirasıyla da dikkat çeker. Köyden İbrahim adlı bir kişi tarafından Yozgat İl Müzesi’ne bağışlanan bir cönk (şiir defteri) içinde, 19. yüzyılda yaşamış Yozgatlı şairlerin yanı sıra Karacaoğlan’ın beş şiiri de yer almıştır. Bu eser, köyün Anadolu halk kültürüne yaptığı katkının somut bir göstergesidir.
Kültürel Gerileme ve Göçün Etkisi
Eskiden köy odalarında yapılan dini sohbetler, çaylı buluşmalar ve kültürel etkinlikler, zamanla televizyon kültürü ve göç nedeniyle azalmıştır. “Selahattin Onbaşının Odası” gibi köyün kültür merkezleri kapanmış; köyde yaşayanlarla şehirde yaşayanlar arasında kültürel kopukluk meydana gelmiştir.
Buna rağmen Fakıbeyli, çok sayıda akademisyen, hukukçu, idareci ve yazar yetiştirmiştir. Ancak köyün adını taşıyan bir sivil toplum kuruluşunun bulunmaması, dikkat çekici bir eksiklik olarak değerlendirilmektedir.
Fakıbeyli’nin tarihinde Merhum Ethem Hoca önemli bir yere sahiptir. Köy okulundan yetişen birçok isim, onun sayesinde eğitim hayatına adım atmıştır. Bu yönüyle Fakıbeyli, Yozgat’ın eğitim ve kültür belleğinde özel bir yer tutmaktadır.