Bu şahsiyetlerden biri de, Osmanlı'nın ilk Türk gazetesini çıkaran, Hürriyet mücadelesine katılan, mutasarrıf, posta nazırı ve elçi olarak görev yapmış Agâh Efendi'dir.
Gençlik Yılları ve Eğitimi
Yozgatlı Çapanoğlu Ömer Hulusi Efendi’nin oğlu olan Agâh Efendi, 1832 yılında İstanbul’da doğdu. Eğitim hayatının ardından, toplumsal ve siyasi olaylara olan ilgisi onu gazetecilik mesleğine yöneltti.
Tercüman-ı Ahval ve Osmanlı Gazeteciliğinde Bir İlk
Agâh Efendi, 1860 yılında 'Tercüman-ı Ahval' adlı ilk Türk gazetesini çıkardı. Bu gazete, Osmanlı İmparatorluğu'ndaki halkın gündelik hayatı, siyasi olaylar ve kültürel etkinlikler hakkında bilgilendirmeyi amaçlayarak büyük bir ilgi gördü. Bir süreliğine kapansa da, gazete kısa süre sonra tekrar yayın hayatına döndü.
Posta Nazırlığı ve Pul Devrimi
Agâh Efendi'nin gösterdiği vizyon sadece gazetecilikle sınırlı değildi. O sırada posta nazırı olan Agâh Efendi, posta pullarını tanıtarak Türkiye postalarında ilk defa pul kullanılması usulünü hayata geçirdi. Bu adım, Osmanlı posta sisteminde büyük bir dönüşümü beraberinde getirdi.
Yeni Osmanlılar Cemiyeti ve Siyasi Hayatı
Agâh Efendi, mutlâkiyet idaresine karşı kurulan ve dönemin ünlü aydınlarından olan Ziya Paşa'nın da içerisinde bulunduğu Yeni Osmanlılar cemiyeti kurucuları arasındaydı. Siyasi görüşleri ve Yeni Osmanlılar ile olan bağlantısı nedeniyle vazifesinden alınarak Paris’e kaçmak zorunda kaldı. Paris'te, Osmanlı'dan sürgün edilen diğer Türk vatanperverleri ile bir araya geldi.
Dönüş, Af ve Son Yılları
1871 yılında, Agâh Efendi'nin İstanbul'a dönüşü ve affedilmesinin ardından önemli görevlere getirildi. Önce Rodos mutasarrıflığına atandı, ardından Namık Kemal'le yer değiştirerek Midilli'ye gönderildi. 1885'te Atina elçisi olarak atandığı görevde kısa bir süre kaldı ve aynı yıl içerisinde Atina'da vefat etti. Cenazesi İstanbul'a getirilerek, tarihi Sultan Mahmut Türbesi haremindeki kabristana defnedildi.
Agâh Efendi'nin yaşamı, Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinin önemli olaylarına tanıklık eden, yenilikçi ve aydın bir devlet adamının hikayesidir. O, hem gazetecilik hem de devlet yönetiminde önemli değişikliklere öncülük eden bir isim olarak tarihe geçmiştir.
